გთავაზობთ საინტერესო ინტერვიუს, რომელიც ავტორთან შეთანხმებით, ახლახანს ვთარგმნე ფრანგულიდან, საგანგებოდ, რამდენადაც თემა ძალზედ აქტუალურია.
როგორც თანამედროვე მსოფლიო თეოლოგიაში, ასევე, ქართულ საეკლესიო წრეებში იცნობენ ფილოსოფოსსა და თეოლოგს ჟან-კლოდ ლაღშეს. ის არაერთხელ ეწვია საქართველოს, წმ. მაქსიმე აღმსარებლისადმი მიძღვნილ კონფერენციებზე.
გთხოვთ, ყურადღებით წაიკითხოთ ეს ინტერვიუ, რომელიც ამ დღეებში გამოქვეყნდა საფრანგეთში – წერს სოციალურ ქსელში ნანა ფერაძე და აქვეყნებს ინტერვიუს თარგმნას:
ინტერვიუ ჟან-კლოდ ლაღშესთან
– დავიწყოთ იმით, თუ როგორია თქვენი ძირითადი შეხედულება აქტუალური ეპიდემიის შესახებ?
-ეს არ მაკვირვებს, რადგან ათასწლეულების მანძილზე, ყოველ საუკუნეში მძვინვარებდა არანაკლებ ორი დიდი ეპიდემია და ასევე, უფრო ნაკლებსაშიში ეპიდემიებიც. მათი გავრცელების სიხშირემ იმატა თანამედროვე ცივილიზებულ სამყაროში, მონდიალიზაციის ფონზე არსებული დაჩქარებული ცირკულაციებით, თანამედროვე ტრანსპორტის გამოყენების საშუალებით მიღწეული სწრაფი და ხშირი გადაადგილებებით, რაც ხელისშემწყობია პანდემიის სწრაფად გასავრცელებლად. არსებული ეპიდემია პროგნოზირებული და გამოცხადებული იქნა მრავალი ეპიდემოლოგის მიერ, რომელთაც არ ეპარებოდათ ეჭვი მის იმ ფორმით გამოვლენაში, რაზეც საუბრობდნენ. მაგრამ დასანანია, რომ ამისათვის სათანადო მზადება არ მოხდა რამოდენიმე ქვეყანაში, როგორებიცაა იტალია, ესპანეთი და ასევე, საფრანგეთი, რაც გულისხმობს შესაბამისი სამედიცინო აღჭურვილობისა და ჰოსპიტალიზების სტრუქტურის პრობლემას, რაც დღესაც, ასევე, მძაფრ პრობლემად რჩება. ავადმყოფობა ყოვლისმომცველია კაცობრიობის ისტორიაში და არ არსებობს ადამიანი, რომელიც ავად არ გამხდარა, მისი ცხოვრების მანძილზე. ეპიდემიები არის დაავადებები, რომლებიც არიან გადამდები ხასიათის, რის შედეგად აინფიცირებენ მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს. ,,კოვიდ-19″-ისთვის დამახასიათებელი ნიშანია სასუნთქ სისტემასთან შეხება, ძირითადად, ხანდაზმულ ადამიანებსა და პათოლოგიებით დასუსტებულ პირებში; და მას აქვს ძლიერ გადამდები თვისება, რაც სწრაფად განივრცობა მრავალ ადამიანში, მცირე დროის მანძილზე.
–მართლმადიდებელი ეკლესიის რეაქცია იყო ეტაპობრივი, სისწრაფის და განსხვავებული ფორმის მიდგომების მიხედვით. თქვენ რას ფიქრობთ?
-უნდა ითქვას, რომ სხვადასხვა ქვეყანა სხვადასხვა დროს დაინფიცირდა და არა ერთ დროს ან ერთ მომენტში. ყველა ადგილობრივი ეკლესია რეაქციის ადაპტირებას ახდენდა დაავადების ევოლუციისა და მის წინააღმდეგ ზომების მისაღებად, სახელმწიფოს გადაწყვეტილების მიხედვით. ქვეყნებში, რომელთაც ეს ეპიდემია მძაფრად შეეხოთ, გადაწყვეტილება სწრაფად იქნა მიღებული, რათა შეჩერებულიყო საეკლესიო მსახურება ტაძრებში, მხოლოდ რამოდენიმე დღით. არ მიაჩნდათ ასეთი დაუყოვნებელი შეჩერების აუცილებლობა რამოდენიმე ეკლესიაში (მაგალითად, როგორც რუსულ ეკლესიაში), მათ მიიღეს მხოლოდ გარკვეული ლიმიტირებული ზომები ლიტურგიის მსვლელობისას, ვირუსის გადადების თავიდან ასაცილებლად, მაგრამ, დღეს, ისინი იძულებულნი გახდნენ და სთხოვენ მრევლს, რათა არ მივიდნენ ეკლესიაში.
–ეკლესიის მსახურთა მიერ განსხვავებული ზომების მიღებამ აღნიშნულ საკითხთან მიმართებაში, წარმოქმნა პოლემიკა სასულიერო წრეებში, მონასტრებში, მრევლში, თეოლოგებში… კრიტიკის პირველ ობიექტს წარმოადგენდა რამოდენიმე ეკლესიის გადაწყვეტილება ზიარების ფორმის ცვლილების შესახებ.
-ამ მხრივ, აუცილებელია განვასხვავოთ ორი რამ: ზიარების გარემო და თავად ზიარება. შესაძლებელია ვირუსის გადადების რისკი ზიარების ,,გარემოდან“ ანუ გვერდითი მოვლენებიდან. მაგალითად: ყველა მაზიარებელს წმენდენ ბაგეს ერთიდაიმავე ტილოს მჭიდრო და ძლიერი მოსმით (რაც ძალიან გავრცელებულია, მაგალითად, რუსულ ეკლესიაში), ან ზიარების შემდგომ, ერთი თასიდან მაზიარებლები ზიარებას აყოლებენ წყლისა და ღვინის ნაზავს ,,ზაპივკას“ (რაც, ასევე, წესადაა გავრცელებული რუსულ ეკლესიაში). ეს წარმოადგენს მიზეზს, რისთვისაც ზომებია მისაღები, პირველ შემთხვევაში, ერთი ტილოს მრავალჯერადობის შესაცვლელად, ქაღალდის საწმენდებით; და მეორე შემთხვევაში, ზიარების შემდგომ, ერთი და იმავე თასის მრავალჯერადი გამოყენების ნაცვლად, ერჯერადი ჭიქებით (ეს ერთჯერადი საშუალებები კი ბოლოს დაიწვება), რაც, ჩემი აზრით, პრობლემას არ უნდა წარმოადგენდეს.
რაც შეეხება თავად ზიარებას, ზოგიერთმა უარყო კოვზით ზიარების ტრადიცია, ზოგმა ეკლესიამ კოვზით ზიარება შეინარჩუნა, ზოგმა კი კოვზის სპირტით გაწმენდის გადაწყვეტილება მიიღო (როგორც, მაგალითად, რუსულმა ეკლესიამ) – მათ გადაწყვიტეს, რომ ყოველ ორ მაზიარებელს შორის კოვზი სპირტით გაიწმინდოს, ან ერთჯერადი კოვზები იქნას გამოყენებული, რაც გამოყენების შემდეგ, ასევე, დაიწვება. მჯერა, არცერთ ეკლესიას მიაჩნია, რომ თავად ქრისტეს ხორცი და სისხლი გახდება გადადების მიზეზი, მაგრამ ეჭვის მიზეზი შეიქმნა კოვზის ფაქტორი, რაც გახდა სადაო, რასაც ზოგი მაზიარებელის ბაგესთან შეხებას უკავშირებს, ზოგი კი ამბობს, რომ კოვზი დაცულია, ზიარების ბარძიმში ჩაშვებით იწმინდება და დეზინფიცირდება ქრისტეს სისხლსა და ხორცში. ამის მთქმელები ამბობენ, რომ დიდი ტაძრების მღვდლები, რომლებიც რიცხობრივად მრავალ სხვადასხვა დაავადების მქონე ავადმყოფს აზიარებენ, ლიტურღიის ბოლოს, ბარძიმში დარჩენილ ზიარებას თავად იღებენ, მაგრამ მათ არასოდეს არავითარი დაავადება გადასდებიათ.
რაც შეეხება ამ ბოლო შეხედულებას, მე არ მაქვს ინფორმაცია, მტკიცებულებითი დოკუმენტაცია ისტორიული წყაროდან. თუმცა, კომენტარი რომელიც მოყვანილია ,,პიდალიონში“ (მართლმადიდებელი ეკლესიის კანონების კრებული და კომენტარები), რომელიც ეკუთვნის წმ. ნიკოდიმოს მთაწმინდელს, ვინც მოღვაწეობდა XVIII საუკუნის მეორე ნახევარში, VI მსოფლ. საეკლ. კრების 28-ე კანონს განმარტავს, რომ ,,ჭირიანობის (ეპიდემიის) დროს, მღვდლებმაც და მღვდელმთავრებმაც, ავადმყოფების ზიარებისათვის, ასეთი მეთოდი უნდა გამოიყენონ: მათ წმიდა პური (ხორცი) რომელიმე ჭურჭელში უნდა მოათავსონ, საიდანაც შეეძლებათ ავადმყოფებს მისი აღება კოვზის მეშვეობით; ამის შემდეგ, ეს ჭურჭელი და კოვზი ძმრით უნდა გაიწმინდოს, ხოლო ძმარი საკურთხევლის ჭაში უნდა გადაიღვაროს”.
ჭურჭელი და კოვზები ირეცხებოდა ძმარში და ეს მიანიშნებს იმაზე, რომ იმ ეპოქაში და სავარაუდოდ, ადრეც, ზიარებას აძლევდნენ რამოდენიმე ჭურჭლითა და კოვზით და შემდეგ დეზინფექციას უტარებდნენ ძმრით, რამდენადაც ძმარი წარმოადგენდა ანტისეპტიკურ და სოკოსსაწინააღმდეგო საშუალებას (რომელიც დღეს საკმაოდ უძლურია ,,კოვიდ19″-ის საწინააღმდეგოდ).
ვფიქრობ, რწმენის საზომითა და ნდობით, საერთო კოვზით წმ. საიდუმლოს ზიარება არ წარმოადგენს რისკს; _ არც ის, რომ ეკლესიები საგანგებო, განსხვავებული ფორმით მიუდგნენ ამ საკითხს, რადგან ისინი მისდევდნენ წმ. პავლეს სიტყვებს: ,,უძლურთათვის გავხდი უძლურივით, რათა უძლურნი შემეძინა“ (1 კორ. 9,22).
უნდა გვახსოვდეს, რომ ზიარებას არ აქვს მაგიური ეფექტი, რადგან ყველა საიდუმლოში მადლი მოცემულია სრულად, მაგრამ მადლის მიღება მიმღების რწმენის პროპორციულობაზეა დამოკიდებული (ბერძენი მამები იყენებენ სიტყვა ,,ანალოგიას“, რათა გამოხატონ ამ პროპორციულობის აზრი), რის შესახებაც წმ. პავლე მოციქული მიგვანიშნებს და რაც ზიარების წინა ლოცვებშიცაა განვრცობილი, სადაც ვკითხულობთ, რომ ვინც უღირსად ეზიარება, ის შეიძლება, გახდეს სულით და ხორცით ავად (1 კორ. 11, 27-31); ან ეზიარება ,,საკუთარი თავის დასასჯელად“.
ყველა შემთხვევაში, ყველა ადგილობრივი ეკლესია არის დამოუკიდებელი, რათა იკონომიის (შერბილების) სახით მიიღოს გადაწყვეტილება, კერძო კონკრეტული გარემოებისდა მიხედვით
–პოლემიკის მეორე საკითხს წარმოადგენდა ეკლესიების დაკეტვა და საეკლესიო მსახურებების შეჩერება.
-უნდა ითქვას, რომ პირველად სახელმწიფოს არ გაუცია ბრძანება ეკლესიების დაკეტვის შესახებ; მოითხოვა მხოლოდ ლიმიტირებული სახით მხოლოდ რამოდენიმე ადამიანის შესვლა და სტუმრობა იზოლირებული ფორმით, მაგრამ საგანგებო მდგომარეობის მიხედვით დადგენილმა ზომებმა შეუძლებელი გახადა გადაადგილებები და ყველანაირი ვიზიტი.
თუმცა, ადგილობრივ ეკლესიებში ლიტურგია სრულდება, მღვდლის, ერთი მგალობლის, ერთი დიაკვნის და ერთი სტიქაროსნის თანხლებით (საბერძნეთის გარდა, პარადოქსალურად, მიუხედავად იმისა, რომ მისი მართლმადიდებლური განკერძოებულობა მძლავრია და სადაც ეკლესია სახელმწიფოს მიერ ოფიციალურადაა ცნობილი).
ექსტრემისტებმა განავითარეს შეთქმულების თეორია, რომ თითქოს სახელმწიფოს ამ ბოლო გადაწყვეტილების მიღმა იდგა რაღაც ჯგუფის გავლენა, რომელსაც სურს ქრისტიანობის მოსპობა. მათ გაავლეს პარალელი პირველი საუკუნეების დევნის პერიოდთან. ასეთი პოზიცია აშკარად გადაჭარბებულია. არავინ არ თხოვს ქრისტიანებს, დაგმონ სარწმუნოება და პატივი მიაგონ კერპებს. ეკლესიები არაა დაკეტილი, საგანგებო შეზღუდვები მხოლოდ დროებითაა შემოზღუდული. სახელმწიფო, ამ შემთხვევაში, იჩენს მხოლოდ და მხოლოდ შესაძლებლობას, რათა დაიცვას მოსახლეობა გადამდები სენისაგან, ხელი შეუწყოს დაავადებულთა გამოჯანმრთელებას და შემცირდეს გარდაცვალებულთა რიცხვი.
დავამატებ, რომ ტაძარი არ არის სამყაროსაგან გარშემორტყმული ჯადოსნური ან სრულიად უსაფრთხო ადგილი, სადაც ვერ მოხდება რაიმეთი დაავადება; განსაკუთრებით კი _ თუ იგი ძლიერად გადამდებია.
მართალია, რომ ძველ დროს, როდესაც ეპიდემია მძვინვარებდა, იყო ჩვეულება: ხალხი თავს იყრიდა ეკლესიაში და პროცესი მრავლდებოდა. რაც გვავიწყდება, ის არის, რომ ეკლესიები კვდებოდა. ასევე, დიდი ეპიდემიების დროს, რაც ბიზანტიის იმპერიიდანაა ცნობილი, არ იყო იოლი ეკლესიაში დაგროვილ ასობით ცხედარს შორის რომელიმე ცხედრის პოვნა.
ეკლესიას აქვს ვალდებულება, დაიცვას მისი მრევლის ჯანმრთელობა და სიცოცხლე; და დაიცვას, ასევე, სხვებიც ეკლესიის გარეთ, რომელთაც შესაძლოა, მათგან გადაედოთ დაავადება. ეკლესიამ არ უნდა გაართულოს მკურნალთა მუშაობა, რომელთაც ავადმყოფთა სიმრავლის შემთხვევაში, ვეღარ შეეძლებათ განკურნონ ყველა. თუ გარდაცვალებულთა რიცხვი მოიმატებს, ეს, უკვე, გაართულებს დაკრძალვის სისტემასაც, ისე, როგორც ეს იტალიაში მოხდა. ძნელი სანახავია, როდესაც საბრძოლო ტრანსპორტით გადაყავთ მიცვალებულები კრემატორიუმში, ოჯახის წევრთა დასწრებისა და რელიგიური წესის გარეშე… ჩინეთში დაწვეს უამრავი გვამი და მხოლოდ რამოდენიმე კვირის შემდეგ შეძლეს ახლობლებმა მათი ფერფლის წაღება…
მონასტრებმა (მათ შორის, ათონის მთამ) მიიღეს გადაწყვეტილება, რომ დახურონ კარი, რათა დაიცვან სტუმრები და მოგზაურები რისკისაგან; ასევე, მონასტრის წევრები, რაც მათ მისცემთ საშუალებას, განაგრძონ ლიტურგიის აღსრულება და შეასრულონ ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი რამ, რაც, სწორედ, ახლა გვესაჭიროება განსაკუთრებულად: ილოცონ მსოფლიოსათვის“.
– რამოდენიმე ხნით უზიარებლობის საკითხი ქმნის მძიმე პრობლემას ზოგიერთ მორწმუნესთან. ამასაც ზოგიერთი ექსტრემისტულად განწყობილი მორწმუნე მიაწერს ანტიქრისტიანულ ზრახვას.
-არ ვიზიარებ ამ თეორიებს, რომ, თითქოს, ეს შეხებაში იყოს ადამიანების ნებასთან და ორგანიზაციებთან, რადგან, როგორც უკვე გითხარით, ეპიდემიები განმეორებადი და ციკლურია კაცობრიობის ისტორიაში; მეტად ვფიქრობ ამ ეპიდემიის შედეგებზე, რათა ის არ აღმოჩნდეს ეშმაკის სამსახურში; გეტყვით, ― თუ რატომ, ჩვენი ინტერვიუს გაგრძელებაში.
რაც შეეხება ზიარების შეჩერებას, შეგვიძლია ვთქვათ ამის შესახებ რამოდენიმე რამ.
მათ, რომელთაც ჩვეულება აქვთ, ეზიარონ ყოველ კვირას ან უფრო მეტად, კვირის განმავლობაშიც და რაც მათ დიდ ძალას აძლევს სიცოცხლისათვის, ძალზედ განიცდიან ამ მდგომარეობას და მესმის მათი. სანუგეშოდ, შეგვიძლია მათ შევახსენოთ წმ. მარიამ ეგვიპტელი, რომლის ხსენებაც განსაკუთრებული ნიშნით აღესრულება დიდმარხვის მეხუთე კვირას, რომელიც მთელი მისი სიცოცხლის მანძილზე მხოლოდ ერთხელ ეზიარა, სწორედ, გარდაცვალების წინ.
დიდ-მარხვის დაწყებისას, მონასტრებიდან უდაბნოში მიდიოდნენ ბერები, იქ რჩებოდნენ და მხოლოდ დიდ ხუთშაბათს ბრუნდებოდნენ მონასტერში, საზიარებლად. შეგვიძლია მათ შევახსენოთ, ასევე, რომ უდაბნოში მყოფი მრავალი მამა ზიარებას წლის განმავლობაში მხოლოდ ერთხელ იღებდა.
ჩვენ, დღეს, იძულებით ვიმყოფებით ასეთივე სიშორეში წმ. ზიარებასთან, ამ დიდ-მარხვის განმავლობაში და ასეთ პირობებში, რაც საგანგებო მდგომარეობის წყალობით შეიქმნა. ჩვენს სახლებში, რომლებიც უდაბნოს დაემსგავსნენ, შეგვიძლია, გავიზიაროთ მათი გამოცდილებანი და შეგვიძლია, ეს მდგომარეობა ჩვენი სულის სასარგებლოდ გამოვიყენოთ.
დღეს, დიასპორაში განსაკუთრებით ხშირი გახდა ზიარება (მაშინ, როდესაც რამდენიმე ათეული წლის წინ, მართლმადიდებლურ ქვეყნებში, პირიქით, იშვიათობა იყო); ანუ იმდენად, რომ არსებობს რისკი, რომ ეს ბანალურობასაც კი დაემსგავსოს.
რამოდენიმე წლით უკან, ამ საკითხზე ვესაუბრე მეუფე ათანასე ევტიჩს (სერბეთის საპატრიარქო), რომელმაც ასეთი რამ მითხრა, რომ ის პერიოდულად ზიარების მარხვას იცავს იმისათვის, რომ იგრძნოს მისი მნიშვნელოვანი ძალა და მიუახლოვდეს მას ჭეშმარიტი სურვილითა და საჭიროების განცდით.
შემდეგ, შეგვიძლია გავიხსენოთ, რომ ზიარების ეფექტები არ იფანტება მისი მიღების შემდეგ. ისინი არიან პროპორციულნი ჩვენგან მისი მიღების ხარისხისა და ეს მიმღებლობა ეხება არა მხოლოდ მზადებას ზიარების მისაღებად, არამედ მისი მიღების შემდგომ ჩვენი ღირსეულობის მდგომარეობას.
ეკლესია რომ დაგვეხმაროს, ამისათვის მან ჩვენთვის გამოყო ზიარების წინა ლოცვები და ასევე, ზიარების შემდგომი ლოცვები.
ვიცი რამოდენიმე მამა, რომელიც სულიერ შვილებს მოუწოდებს, ყოველ დღე იკითხონ ზიარების შემდგომი ლოცვები, მომდევნო ზიარებამდე, რათა სინდისით ახსოვდეთ ,,წმინდა ძვირფასი ძღვენი, რაც მიიღეს“ და განაგრძონ იმ მადლის განვითარება, რასაც წმ. ზიარებით მიეახლნენ.
-როდესაც ვაკლდებით ლიტურგიულ მსახურებას, ამის შესახებ რა შეიძლება ითქვას?
-ვფიქრობ, მსახურება შესაძლებელია შინ, იმ ფორმების მიხედვით, რასაც ითვალისწინებს ტიპიკონი. თუმცა, ეს ვერ შეცვლის მთლიანად ლიტურგიას და უმთავრეს ნაწილს წმინდა ძღვენის მსახურებისა, რაც შეუძლებელია აღსრულდეს მღვდლის გარეშე. მრავალ მორწმუნეს აქვს ლიტურგიის ტექსტი სახლში (მაგალითად, მღვდლის არყოფნის შემთხვევაში, ვკითხულობთ ,,მცირე სერობას“, რაც წარმოადგენს შინ მსახურებისთვის ლიტურგიულ ტექსტს). თუ არადა, ამ ტექსტის მოძიება შესაძლებელია ინტერნეტქსელის საშუალებით. ჩვენ, ამ შემთხვევაში, ასევე, შეგვიძლია, გამოვიყენოთ იესოს ლოცვა. წმ. ეფრემ კატუნაკიელი წმ. იოანე ოქროპირზე დაყრდნობით გვირჩევს: „ადამიანებს თუ არ აქვთ შესაძლებლობა, მივიდნენ შაბათს ან კვირას ტაძარში, ასეთ დროს, მათ, დაე, თავად აქციონ საკურთხევლად საკუთარი სული ლოცვებით“.
ასევე, მართლმადიდებლურ ქვეყნებში არსებობს შესაძლებლობა ლიტურღიის ტელევიზიით პირდაპირი გადაცემისა, რასაც ხშირად იყენებენ მორწმუნეები, რომელთაც არ შეუძლიათ გადაადგილება, ხანდაზმულობის ან ავადმყოფობის გამო. ეს ვერ ჩაანაცვლებს რეალურ ფიზიკურ მყოფობას ლიტურგიაზე, მაგრამ ერთსა და იმავე დროში ასეთი მონაწილეობით, თვითმყოფადობისა და ერთობის განცდით, ეს გვაგრძნობინებს ასოცირებას ხილულისა და არსებულის მიღმა, რასაც ,,წმინდანთა ერთობა“ ჰქვია.
(ინტერვიუ ჩაწერილია მღვდ. ჟივკო პანევის მიერ, 2020 წლის 6 აპრილს). სრული ინტერვიუს წყარო: https://orthodoxie.com/lorigine-la-nature-et-les-sens-de-l…/
მადლობა მამა გიორგი სხილაძეს ტექსტის რედაქტირებისათვის!
კომენტარები