კორონავირუსის პანდემიამ ვაჭრობის ხელშეწყობის აუცილებლობა დაგვანახა, არა მხოლოდ სამედიცინო ტვირთების მიმოცვლისთვის, არამედ ეკონომიკის გასაძლიერებლად.
COVID-19-ის გლობალური პანდემია შეგვახსენებს, რომ მსოფლიო მჭიდროდ ურთიერთდაკავშირებული ადგილია და გლობალური პრობლემები გლობალურ გადაწყვეტას და სიტუაციის ფხიზლად შეფასებას საჭიროებს.
ვირუსის გავრცელების თავიდან ასაცილებლად ფიზიკური საზღვრები იკეტება, მაგრამ კრიზისი აშკარას ხდის ისეთი მნიშვნელოვანი კავშირების გაუმჯობესების აუცილებლობას, როგორიცაა ვაჭრობა. რამდენად შესაძლებელია სავაჭრო ნაკადების შენარჩუნება მაშინ როცა ყველას ყურადღება სასაზღვრო შეზღუდვებისკენაა მიპყრობილი? როგორ გაგრძელდეს საქონლის მიმოცვლა, თუ ფინანსური სისტემები, რომლებზეც კომპანიები არიან დამოკიდებულნი, პრობლემებს აწყდებიან?
გარდა იმისა, რომ გლობალურ ვაჭრობას ყოველდღიურ ცხოვრებაში დიდი მნიშვნელობა აქვს, ქვეყნებს მარტივი წვდომა ესაჭიროებათ მედიკამენტებზე, სამედიცინო აღჭურვილობასა და მოსახლეობის ჯანდაცვისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან სხვა საქონელზე. მსოფლიოს მხოლოდ რამდენიმე ქვეყანა აწარმოებს საკუთარი მოსახლეობისთვის საჭირო ყველა პროდუქტს, რაც იმას ნიშნავს, რომ აღნიშნული საქონლის სავაჭრო ნაკადი ჩაკეტილი საზღვრების გამო არა თუ არ უნდა შეწყდეს, არამედ პირიქით, მოძრაობას ხელი უნდა შეეწყოს.
ბოლოდროინდელმა კვლევამ აჩვენა, რომ მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის 164 წევრი ქვეყნიდან მხოლოდ 50 ქვეყანა ათავისუფლებს სამედიცინო მოწყობილობებს იმპორტის გადასახადისგან. კრიზისში მყოფ 79 ქვეყანას საპონზე 15%-იანი იმპორტის გადასახადი აქვს დაწესებული — აღნიშნულია პროფესორ საიმონ ჯ. ევენეთის კვლევაში, შვეიცარიის საერთაშორისო ეკონომიკების ინსტიტუტისა და ეკონომიკის დეპარტამენტიდან.
კვლევაში ნათქვამია, რომ „საპონზე დაწესებული გადასახადი წარმოადგენს ჰიგიენაზე დაწესებულ გადასახადს, რაც თავის მხრივ ხელს უწყობს კორონავირუსის გავრცელებას“.
გონივრული იქნება მთავრობებმა მოხსნან სავაჭრო ბარიერები COVID-19-ის წინააღმდეგ ბრძოლაში კრიტიკულად მნიშვნელოვან საქონელსა და კომპონენტებზე.
უკვე ზეწოლას განიცდიან გლობალური ეკონომიკები, ფინასური სისტემები და მჭიდროდ ურთიერთდაკავშირებული მიწოდების ჯაჭვები. დახურულია ქარხნები, ბევრ ქვეყანაში შეზღუდულია მოძრაობა და იზრდება შიშები, რომ ჯანდაცვის კრიზისმა შესაძლოა 2008-2009 წლების გლობალური ფინანსური კრიზისის განმეორება ან მისი კიდევ უფრო მძიმე ფორმით დაბრუნება გამოიწვიოს.
აზიის განვითარების ბანკის ბოლოდროინდელი კვლევის თანახმად, პანდემიის აფეთქება მნიშვნელოვან უარყოფით გავლენას იქონიებს აზიის განვითარებად ეკონომიკებზე, მრავალი მიმართულებით, მათ შორისაა შიდა მოთხოვნის მკვეთრი კლება, ტურიზმისა და სამსახურებრივი მივლინებების კლება, ვაჭრობისა და მრეწველობის ჯაჭვის შესუსტება, მიწოდების კუთხით არსებული ხარვეზები და გავლენა ჯანდაცვაზე.
ეკონომიკური ზარალის მასშტაბი დამოკიდებულია პანდემიის განვითარებაზე, რაც ამ ეტაპზე რთულად პროგნოზირებადია.
აღსანიშნავია, რომ მიმდინარე კრიზისი არ წარმოადგენს გლობალური ფინანსური კრიზისის განმეორებას, რაც ფინანსური მაქინაციების, პრობლემური სესხებისა და არასათანადო კაპიტალიზაციის ერთიანობამ გამოიწვია.
მიმდინარე კრიზისი დაკავშირებულია მოკლევადიან მიწოდება-მოთხოვნის შოკთან, ან სათანადო მართვის შემთხვევაში, შესაძლებელია მისი ამ დონემდე შემცირება. შესაბამისად, ის ყურადღებით შესწავლას საჭიროებს, რადგან მეორდება რეალური და ფინანსური მიწოდების ჯაჭვის მეშვეობით. ზოგიერთი ცვლილება უკვე გატარდა, ზოგიერთიც ჯერ ისევ დასაგეგმია.
ფინანსური და მატერიალური წარმოების დარგების მოკლევადიანი შოკისგან თავის დაღწევაში დასახმარებლად და საშუალო ან გრძელვადიანი ეკონომიკური და ფინანსური კრიზისის თავიდან ასაცილებლად, საბანკო სექტორმა სასურველია ვალდებულებებზე სამთვიანი საშეღავათო პერიოდი დააწესოს, როგორც ბანკთაშორის, ასევე ბანკებსა და მათ კომერციულ და საცალო კლიენტებს შორის. რა თქმა უნდა, აღნიშნული უნდა შეეხოს სავაჭრო სესხებსაც.
სასურველია მთავრობებმა განიხილონ მოსახლეობისთვის 12 თვიანი გარანტირებული მინიმალური შემოსავლის შესაძლებლობა. ეს ხალხს კრიზისის დროს თავის გატანაში დაეხმარება და შეამცირებს პოტენციურად დამანგრეველ ეკონომიკურ ზემოქმედებას, რასაც უკიდურესად დაბალი მოთხოვნა და სახლში, შემოსავლის გარეშე დარჩენილი მომხმარებელი გამოიწვევს.
პანდემიის დროს ტრანსსასაზღვრო ვაჭრობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია
შთამბეჭდავია იმის ნახვა, თუ როგორ უმკლავდება ხალხი მათ წინაშე არსებულ გამოწვევას. თუ შევადარებთ 12 წლის წინანდელ კრიზისს, დღეს ვაჭრობის დაფინანსებაში არსებული კოორდინაცია და მართვა პრობლემების დანახვისა და ზომების მიღების საშუალებას ბევრად უფრო სწრაფად იძლევა.
ვირუსის დამარცხების მიზნით, აზიის განვითარების ბანკი ხელს უწყობს იმ კომპანიებს, რომლებიც ახორციელებენ მედიკამენტებისა და სხვა საჭირო ნივთების წარმოებასა და დისტრიბუციას. აღნიშნული მხარდაჭერა, რომელიც ხორციელდება კომერციულ ბანკებთან თანამშრომლობით, დამატებითი სამუშაო კაპიტალით ეხმარება კომპანიებს აზიასა და წყნარ ოკეანეთში, საქმიანობის გაფართოებისა და სხვა საჭიროებების დაკმაყოფილების მიზნით.
ჩვენი მხარდაჭერა გულისხმობს „მიწოდების ჯაჭვის დაფინანსების პროგრამის“ ფარგლებში 200 მილიონი აშშ დოლარის გამოყოფას ვირუსის წინააღმდეგ სასიცოცხლო მნიშვნელობის სამეციდინო პროდუქციის — ტესტების, N95 ნიღბების და ხელოვნური სუნთქვის აპარატების მწარმოებელი კომპანიებისთვის.
იმის გათვალისწინებით, რომ მიწოდების ჯაჭვის ერთი ჯგუფის დაფინანსება ხმარდება შემდგომ მიწოდებას, დაახლოებით 120-180 დღის განმავლობაში, აღნიშნული ინსტრუმენტით შესაძლებელია დახმარების უზრუნველყოფა მომდევნო 12 თვის განმავლობაში, 400 მილიონი აშშ დოლარის დაფინანსებით. პარტნიორ კომერციულ ბანკებთან ერთად რისკების 50/50-ზე გადანაწილებით, შესაძლებელი იქნება აღნიშნული ინსტრუმენტის ფარგლებში, იმავე ვადებში მხარდაჭერის 800 მილიონ დოლარამდე გაზრდა.
ასევე ვმუშაობთ ჩვენს პარტნიორებთან მსგავსი საქონლის მიწოდების ჯაჭვის, მათ შორის ცალკეული კომპონენტების მწარმოებელი კომპანიების აღრიცხვაზე. სულ მცირე რამდენიმე პროდუქტის სრულად აღრიცხვისთანავე მიზნად ვისახავთ აღნიშნული ინფორმაციის გასაჯაროებას, რათა ბანკებმა და ინვესტორებმა შეძლონ მიწოდების მთელ ჯაჭვში ჩართული კომპანიების მხარდაჭერა.
აზიის განვითარების ბანკის „ვაჭრობის დაფინანსების პროგრამა“ ასევე მალე გააკეთებს განცხადებას მისი ფინანსური რესურსების ზრდის შესახებ, რაც თავის მხრივ დაგვეხმარება ხელი შევუწყოთ ბანკებს უზრუნველყონ ვაჭრობის დაფინანსება საკმარისი თანხებით, რათა არ მოხდეს ვაჭრობის ნაკადების შემცირება. აღნიშნული იქნება კრიზისზე რეაგირების ძლიერი ინსტრუმენტი, როგორც 10 წლის წინ, ათეულობით ქვეყანაში ასეულობით ბანკთან გაფორმებული ხელშეკრულებების გამო, რაც ძალიან კარგ საშუალებას წარმოადგენს დაუყოვნებლივ საჭირო დახმარების მიწოდების კუთხით. ჩვენ ვაპირებთ აღნიშნული პროგრამის მანდატის გაზრდას, რათა მან ასევე მოიცვას გადაუდებელი სიტუაციების დროს შიდა ტრანზაქციების მხარდაჭერის კომპონენტი.
ახლა პანიკის დრო არ არის. ჩვენი ამჟამინდელი ქმედებები გადაწყვეტს იქნება კრიზისი ხანმოკლე, მივიღებთ ძლიერ შოკს თუ ხანგრძლივ დაღმასვლას.
ავტორი: სტივენ ბექი, ვაჭრობის დაფინანსების ხელმძღვანელი, აზიის განვითარების ბანკი
წყარო – კომერსანტი
კომენტარები