„ალიას“ ინტერვიუს აძლევს ამერიკაში მცხოვრები ქართველი მწერალი, ოთხი შვილის დედა მაკა კვერენჩილაძე-კარტაიზერი, რომელიც ამჟამად თბილისში მამასთან, მწერალთან და ცნობილ ლიტერატურულ კრიტიკოსთან რევაზ კვერენჩილაძესთან იმყოფება.
– ქალბატონო მაკა, თქვენ, ორი ათეული წელია, ამერიკის შეერთებულ შტატებში ცხოვრობთ 4 შვილთან და ამერიკელ მეუღლესთან ერთად. გვიამბეთ, როგორ ცხოვრობთ იქ?
– ამ წლების მანძილზე საკმაოდ მრავალფეროვანი, სწრაფტემპიანი, ცხოვრებით ვცხოვრობდი. გლობალური პანდემიის დაწყებამდე, ჩიკაგოს სკოლებში შემცვლელ მასწავლებლად ვმუშაობდი, 15 მარტის შემდეგ კი, ყველაფერი შეიცვალა. ამერიკის აჩქარებული ცხოვრება ამ დღეს გაჩერდა და დაიწყო რაღაც ახალი…
– თქვენ ამჟამად იმყოფებით მამასთან, ცნობილ ლიტერატურულ კრიტიკოს და ისტორიკოსთან ბატონ რეზო კვერენჩხილაძესთან. როგორი საქართველო დატოვეთ და როგორი დაგხვდათ?
– პირდაპირი და არაპირდაპირი გაგებით, შარშანდელი ოქტომბრის მერე სრულიად სხვა რეალობაში ვართ მეც და მთელი მსოფლიოც. სამშობლოდან შორს მცხოვრებს, როცა „ჰაერი და წყალი მომაკლდებოდა“, საქართველოში მოვიჩქაროდი – ურთიერთობებით ვიმუხტებოდი. ახლა ყველას უჭირს კარჩაკეტილად ყოფნა, მაგრამ ჯერჯერობით, ვიწრო ოჯახურ წრეს უნდა დავჯერდეთ ადამიანები.
– ქალბატონო მაკა, დღეს ქართველი პოეტები და მწერლები, მცირე გამონაკლისის გარდა, თავიანთი პოზიციის დაფიქსირებას გაურბიან. მიზეზად ამბობენ, პოლიტიკაში არ ვერევითო. თქვენ როგორ ფიქრობთ, რატომ არიან ჩუმად, როცა ქვეყნის ბედი წყდება?
– ვფიქრობ, მწერლის, ზოგადად ხელოვანის, მისია, სწორედ რომ, საჭირბოროტო საკითხების გამოხმაურებაა-გაჟღერებაა, რათა ხალხის ფართო მასებს მისი საღი, მიუკერძოებელი აზრი შესთავაზოს. მწერალი უნდა იყოს ის ძლიერი საყრდენი თუ შუქურა, რომლის სიძლიერე ან სინათლე სწორ გზას დაანახებს პოლიტიკური შეჯიბრებით დაბნეულ ხალხს. მწერლის სიტყვამ მას იმედი და გზა უნდა დაანახოს, თუ საჭიროა, ნაკლზეც მიუთითოს… კეთილშობილების საზომი უნდა იყოს. ვფიქრობ, მომიზეზება, რომ პოლიტიკაში არ ერევიან, იმის მაჩვენებელია, რომ ისინი არ არიან ნეიტრალურნი პოლიტიკიდან და შესაბამისად, აზრს ვერ გამოთქვამენ თავისუფლად. მაგრამ ეს ძველებური აზროვნებაა. რეალურად, ახლა ერა იცვლება და ძველი, მითუმეტეს არაჯანსაღი „ღირებულებები“ უნდა გადაფასდეს. ახლა მსოფლიო თავისუფლდება „ბალასტისაგან“. ცხადია, არიან მწერლები, რომლებიც უანგაროდ გამოხატავენ თავიანთ პოზიციას. ჩემს გარშემო ასეთი, უპირველეს ყოვლისა, მამა, რევაზ კვერენჩხილაძეა. მაგრამ ასეთ მწერლებს, სამწუხაროდ, ნაკლებად ეკითხებიან აზრს. ეს მეორე პრობლემასაც უკავშირდება – ასაკოვან შემოქმედს ნაკლებად აქცევენ ყურადღებას. არადა, მათგან ახალგაზრდა თაობა ბევრ სიბრძნეს გაიგებდა. სანამ დრო გვაქვს, უნდა გავიაზროთ და მეტი ყურადღება დავუთმოთ ამ ხალხს, მეტი სატელევზიო თუ რადიო ეთერი.
– რა მეტამორფოზა განიცადა მწერლისა და პოეტის სულმა და გონებამ?
– თუ აქ ქართველ მწერლებსა და პოეტებს ვგულისხმობთ, ვფიქრობ, ისინიც ამ 30-წლიან პოლიტიკურ-ეკომომიკური გადარჩენისთვის ბრძოლის მორევში ტრიალებენ. ღვინო დადუღდება და დაიწმინდება. ჩემი აზრით, სულითა და მოწოდებით მწერალი ფასეულობებს ვერ და არ გადააბიჯებს, არ გამოიყენებს დროებას პირადი კეთილდღეობისთვის.
– ქალბატონო მაკა, როგორ ფიქრობთ, ასეთი სულიერი დაკნინება და სიხარბე რამ განაპირობა ქვეყანაში?
– ბოლო 30 წელი საკმაოდ ბევრი სირთულეები გავიარეთ. თუმცა, ქართველებმა ისიც უნდა დააფასონ, რომ საკმაოდ ბევრი დახმარება მოსდიოდათ გრანტებისა თუ ემიგრანტების ოფლისა და ცრემლების ფასად ნაშრომი ფულის სახით. თუ ამას ვერ გაანალიზებს ქართველი და დაფასებისა და მადლიერების გრძნობას არ გააძლიერებს, შესაბამისად, გაზრდა არ იქნება.
– როგორ ფიქრობთ, რატომ არ იწერება დღეს სოციალური პროტესტის შემცველი ნაწარმოებები?
– ამისთვის გაბედულება, ხედვა და მიუკერძოებლობაა საჭირო.
– დღეს საქართველოში მკითხველი უფრო მეტია თუ მწერალი?
– აქ ქალბატონ მზია ხეთაგურის აბსოლუტურად დროული ლექსი მახსენდება
„გაქრა რაც იყო, ქრება რაც არის,
სულს უჭირს ეჭვების ზიდვა
მკითხველი არ არი, არ არი, არ არი,
მწერალი, რამდენიც გინდა“.
ბევრ შემთხვევაში წერენ და ბეჭდავენ არა სამყაროს უკეთესობისკენ შეცვლის მიზნით, არამედ სტატუსის შესაქმნელად, პოპულარობის მოსაპოვებლად, თავის სხვაზე მეტად წარმოსაჩენად. პანდემის პერიოდი ბევრ ჩამორჩენილ ღირებულებას გადააფასებს.
– ავსტრიელმა მწერალმა ფრანკ კაფკამ სიკვდილის წინ თავის მეგობარ მაქს ბროდს სთხოვა, მისი გარდაცვალების შემდეგ დაეწვა და გაენადგურებინა მწერლის გამოქვეყნებული თუ გამოუქვეყნებელი რომანები, მოთხრობები თუ სხვა ნაწერები. მან წინასწარ იცოდა, რომ მოხდებოდა მასების საყოველთაო გამოთაყვანება. იგივე პროცესი ხომ არ მიმდინარეობს საქართველოში, როგორ ფიქრობთ?
– რაღაც კუთხით, მეც ამ ჭიდილში ვარ – არის კი, გამგები? ალბათ, დღეს ბევრი ქართველი მწერალიც დგას ამ კითხვის წინაშე. მაგრამ მწერალმა უნდა აჯობოს ამ ორჭოფს და უფრო დიდ ჰორიზონტებზე გაიხედოს. ისტორია გვიჩვენებს, რომ დიდი მწერლები თავიანთ დროში უმეტესად გაუგებელნი იყვნენ. მათი აზრები წლების და ათასწლეულების მერე დაფასებულა, გამხდარა მისახვედრი. მწერლები დროს უსწრებენ. რთული გრძნობაა, როცა იცი, რომ შენი არ ესმით, ვერ ხვდებიან შენს ნაწერებს, მაგრამ, ალბათ, მწერლობის ტვირთიც ესაა.
– ქ-ნო მაკა, პირველი ლექსი რა ასაკში დაწერეთ? თქვენ ზოგისთვის ცნობილი პოეტი ხართ, ზოგისთვის – უცნობი, მაგრამ თქვენ ხართ გაბედული პოეტი და მტკიცე პიროვნება.
– მე 2012 წელს გამოვეცი დოკუმენტური პროზა, მემუარი „ბილიკები ამერიკისკენ“, რომელიც იყო ამერიკული გამოცდილებების გაზიარება და ქართული ღირებულებების წარმოჩინება-დაფასება, ერთმანეთის კულტურებისგან სწავლისა და გაუმჯობესების მიზნით. ლექსები კი, უფრო ლექსად ქცეული ფიქრებია.
– თქვენ ოთხი წიგნის ავტორი ხართ. კიდევ რა საქმიანობით ხართ დაკავებული ამერიკაში?
-2019 წლის აპრილში ქ. ჩიკაგოში დავაარსე გამომცემლობა „რუსთაველი“, რომლის მიზანია ემიგრანტ და არაემიგრანტ, ქართველ თუ არაქართველ ავტორთა ნაწარმოებების როგორც ქართულ, ასევე ინგლისურ და რუსულ ენებზე გამოცემა, მსოფლიო მასშტაბით მკითხველამდე მიწოდება. ეს არის პირველი და უპრეცედენტო ქართული გამომცემლობა, რომელიც თანამედროვე მოთხოვნილებების და ტექნოლოგიების ფეხის აწყობით ბეჭდავს წიგნებს. წიგნი იბეჭდება მხოლოდ მაშინ, თუ მას მკითხველი შეიძენს. ეს ამცირებს არასაინტერესო წიგნების ბეჭდვას და მათ წაუკითხავად თაროებზე დებას.
ჩვენ ვმუშაობთ აუდიო წიგნების ჩაწერაზეც. ჩვენი წიგნები ამაზონისა და ჩვენი პლატფორმების საშუალებით მსოფლიოს ნებისმიერ კუთხეში ეგზავნება მკითხველს. ჩვენს გამომცემლობაში გავაკეთეთ რამდენიმე ილუსტრირებული საბავშვო წიგნი; ექსკლუზიურად გამოვეცით ბატონ თემურ ჭკუასელის კინოსცენარი და ახალი წიგნი „გაღიმებული ცრემლი“. 2019 წელს ჩავატარეთ პრეზენტაციები ნიუ იორკში, ლოს ანჯელესში, ჩიკაგოში, ფილადელფიაში. დაგეგმილი გვქონდა ევროპული ტურნე.
-სააკაშვილის რეჟიმს როგორ შეაფასებდით?
– მე პოლიტიკოსი არ ვარ, ამიტომ მხოლოდ ჩემი შეხედულება შემიძლია გაგიზიაროთ. როგორც ვიცი, სასიკეთო საქმეებიც გაკეთდა მისი პრეზიდენტობის დროს. მაგრამ ბოლოს, ერთპიროვნულ მმართველობაში გადაიზარდა მისი ლიდერობა. ვფქრობ, სააკაშვილიც გასავლელი ეტაპი იყო. უნდა ვეცადოთ, ვისწავლოთ ძველ შეცდომებზე.
– „ქართული ოცნების“ შესახებ რა აზრი გაქვთ?
– „ოცნებამაც“ ბევრი კარგი საქმე გააკეთა და აკეთებს. ცხადია, შეცდომებიც იყო და გასაკეთებელიც ბევრია, ახლა ახალი ეტაპია და ოპოზიციის და მთავრობის გაერთიანებით უფრო მეტი რამის მიღწევა იქნება შესაძლებელი, ვიდრე კვლავ ძველებური, ემოციური ყვირილებით.
ყოველმა ჩვენთაგანმა უნდა გავიაზროთ: გასაკეთებელი უამრავი იყო; კარგის დანახვა უნდა შეგვეძლოს; თითოეულმა ჩვენთაგანმა ჩვენი წილი პასუხისმგებლობა უნდა გავიაზროთ და ავიღოთ საკუთარ თავზე; თუ რამე არმოსაწონია, ვეძებოთ მისი გამოსწორების გზები – მთავრობასთან კავშირში თუ ცალკე.
ქართველმა ბიზნესმენებმა უნდა ისწავლონ გაჭირვებულებზე ზრუნვა; ყველამ გაიაზროს ემიგრანტებთა როლი სამშობლოში მყოფთა გადარჩენაში. ემოციების დახვეწის დროა; არც ერთ წარმატებულ ქვეყანაში წარმატება არ მიღწეულა ზემოთჩამოთვლილი პასუხისმგებლობების გარეშე, არამედ, შრომით, თანმიმდევრული დაგეგმარებით, მადლიერების უნარით. შური, ბოღმა, პირველობის და განდიდების სურვილი უკვე ჩამორჩენილი თვისებებია.
სამყარო ახალ ერაშია, საქართველო კი სამყაროს ნაწილია. თუ საქართველო ფეხს ვერ აუწყობს დროებას, ვერ დააფასებს თუ შეაფასებს ხელთ არსებულ პრიორიტეტებს, შესაბამისად პრეტენზიაც აღარ უნდა გვქონდეს არასახარბიელო შედეგებზე. ყოველი ადამიანის ქმედებით თუ არქმედებით ვღებულობთ არსებულ რეალობას – პირადს თუ ქვეყნისას. როცა ამას გაიაზრებს ადამიანი და მიხვდება, რომ მხოლოდ მისი „ბრალია“ ის ცხოვრება, რომელიც მას აქვს, დროულად დაიწყებს სწორი არჩევნების გაკეთებას.
ნანა სულავა, ალია
კომენტარები