სახელმწიფო აუდიტის სამსახურმა 2017-2019 წლებში სახელმწიფოს მიერ გაცემული გრანტების შესახებ ანგარიში გამოაქვეყნა, მათივე თქმით, ირკვევა, რომ გრანტების უდიდესი ნაწილის მიზნები და ეფექტიანობა ბუნდოვანი და გაუგებარია.
აუდიტის პროცესში შემოწმებულია 8 ორგანიზაცია:
- აწარმოე საქართველოში;
- ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების სააგენტო;
- განათლების საერთაშორისო ცენტრი;
- მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი;
- ახალგაზრდობის სააგენტო;
- სსიპ რუსთაველის ფონდი;
- სოფლის მეურნეობის პროექტების მართვის სააგენტო [ქართული ჩაი];
- სოფლის მეურნეობის პროექტების მართვის სააგენტო [დანერგე მომავალი].
აუდიტის სამსახურის ინფორმაციით, სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ამ ორგანიზაციებზე 585 მილიონ ლარზე მეტის გრანტები გაიცა, კერძოდ:
- სოფლის მეურნეობა − 366 345 000 ლარი;
- განათლება − 122 378 000 ლარი;
- აწარმოე საქართველოში − 90 352 000 ლარი;
- ინოვაციები და სტარტაპები − 6 552 000 ლარით.
აუდიტის შედეგად გამოვლინდა შემდეგი მიგნებები:
სახელმწიფო გრანტების დაგეგმვის პროცესი
შემოწმებული რვა ორგანიზაციიდან ექვსის მიერ განსაზღვრული გრანტის გაცემის მიზნები ზოგადი ხასიათისაა, არ არის ან არასათანადოდაა განსაზღვრული შედეგების შეფასების ინდიკატორები, რაც არ იძლევა შესაძლებლობას გააანალიზდეს, კონკრეტულად რა მოცულობით და როგორი ხარისხით შეუწყო ხელი 2017-2019 წლებში გრანტის სახით დახარჯულმა საბიუჯეტო სახსრებმა საქართველოს მთავრობის მიერ დამტკიცებული 2017-2020 წლებისათვის ქვეყნის ძირითადი მონაცემებისა და მიმართულებების დოკუმენტით გათვალისწინებული მიზნების მიღწევას.
შემოწმებული რვა ორგანიზაციიდან ორში გამოვლინდა პროექტის დაგეგმვის ნაკლოვანებები, კერძოდ: საჭიროებებისა და საბაზრო ფასების ანალიზის გარეშე დამტკიცებული პროექტების ბიუჯეტი, ვადებისა და ბიუჯეტის დაუსაბუთებელი ცვლილებები, რაც ბენეფიციარებს სსიპ − საქართველოს ინოვაციების და ტექნოლოგიების სააგენტოს მიერ გაცემული გრანტის თანხების არაეკონომიური ხარჯვის შესაძლებლობას აძლევდა.
ასევე, გრანტის გაცემის დროს ჩაის სექტორში არსებული მდგომარეობის ანალიზის გარეშე განისაზღვრა გარკვეული ვალდებულებები, ხოლო შემდგომ, პროგრამის მიმდინარეობის პროცესში, ამოღებულ იქნა ეს ვალდებულებები, რაც სოფლის განვითარების სააგენტოს მხრიდან პროგრამის დაგეგმვის ნაკლოვანებაზე მიუთითებს.
სახელმწიფო გრანტების გამოცხადების და გაცემის პროცესი
შემოწმებული რვა ორგანიზაციიდან სამის მიერ გამოცხადებული საგრანტო პირობები და დაფინანსების სქემა არ არის მკაფიოდ და ნათლად ჩამოყალიბებული. შესაბამისად, კომისიის მიერ პრეტენდენტთა შერჩევის კრიტერიუმებსა და პროცესში არ არის სათანადოდ დაცული გამჭვირვალობისა და თანასწორობის პრინციპები, რამაც შესაძლოა გრანტის ხელმისაწვდომობა შეზღუდოს.
შემოწმებული რვა ორგანიზაციიდან სამში, გრანტების გაცემის პროცესში გამოვლინდა სხვადასხვა სახის ნაკლოვანება, მაგალითად: სსიპ-მა − „აწარმოე საქართველოში“ საგრანტო ხელშეკრულებები გააფორმა საგადასახადო ვალდებულების მქონე კომპანიებთან; სოფლის განვითარების სააგენტოში პოტენციურ ბენეფიციართა მიერ წარდგენილი საწარმოს შექმნის გეგმები არ შეიცავს მოთხოვნილ დეტალურ ინფორმაციას. ზემოაღნიშნული ნაკლოვანებები ვერ უზრუნველყოფს კონკურსანტების მიმართ სამართლიანი მიდგომისა და გამჭვირვალობის მაღალ სტანდარტს.
გრანტის ათვისებისა და მიზნობრივად ხარჯვის მონიტორინგი და შემდგომი რეაგირება
შემოწმებული რვა ორგანიზაციიდან სამში გამოვლინდა გრანტის ათვისებისა და მიზნობრივად ხარჯვის მონიტორინგის პროცესის მნიშვნელოვანი ნაკლოვანებები. კერძოდ, სოფლის განვითარების სააგენტო 36-თვიანი პროექტის მონიტორინგს ატარებდა მხოლოდ პირველ წელს. ინოვაციების სააგენტოს მიერ არ ხორციელდებოდა პროექტის მიმდინარეობის ანგარიშების განხილვა-დამტკიცება და დაფინანსებულ პროექტებში დამტკიცებული სახელფასო ხარჯები 335,040 ლარით აღემატება ინოვაციების სააგენტოს მიერ დადგენილი წესის შესაბამისად რეკომენდებულ ოდენობას. სსიპ-ის − „აწარმოე საქართველოში“-ს მხრიდან არასათანადო კონტროლის გამო, სალიზინგო კომპანიების მიერ ლიზინგის საგნის ღირებულებაში შეყვანილია კანონმდებლობით გაუთვალისწინებელი ხარჯები. ასევე, სესხის თანადაფინანსების კომპონენტში, სააგენტოს კონტროლის მექანიზმები სესხის მიზნობრივ ათვისებაზე, საპროცენტო თანხების სწორად განსაზღვრაზე და ბენეფიციართა მიერ საქმიანობის დაწყებასა და პროფილის შენარჩუნებაზე, არადამაკმაყოფილებელია და დიდწილად დამოკიდებულია პროცესში ჩართულ მხარეთა კეთილსინდისიერებაზე, რამაც შესაძლოა გამოიწვიოს საბიუჯეტო სახსრების არაეკონომიური და არაეფექტიანი ხარჯვა.
შემოწმებული რვა ორგანიზაციიდან ორში გამოვლინდა გრანტის ათვისების, მიზნობრივად ხარჯვის მონიტორინგის პროცესის და მასზე რეაგირების ხარვეზები. ახალგაზრდობის სააგენტოს მონიტორინგით გამოვლენილ დარღვევებზე არ გამოუყენებია ხელშეკრულებით განსაზღვრული უფლებამოსილება. კოოპერატივების სააგენტოში გამოვლინდა მონიტორინგის შედეგებზე რეაგირებისა და დოკუმენტირების ნაკლოვანებები. ყოველივე ზემოაღნიშნული, გაცემული გრანტების ათვისებასა და მიზნობრივად ხარჯვის კონტროლის მექანიზმების სისუსტეზე მიუთითებს და აფერხებს დასახული მიზნების სრულყოფილად მიღწევის შესაძლებლობას.
შემოწმებული რვა ორგანიზაციიდან ორში გამოვლინდა, რომ გრანტების გაცემის პროცესში მოქმედი ნორმები ვერ უზრუნველყოფს სათანადო პრევენციული კონტროლის მექანიზმების დადგენას. კერძოდ, ინოვაციების სააგენტოს მიერ დადგენილი ზღვარი, შესყიდვების საკონკურსო წესით განხორციელებასთან დაკავშირებით, არაეფექტიანია. რიგ შემთხვევებში, შესყიდვები განხორციელდა საკონკურსო ვაჭრობის გარეშე დაკავშირებული კომპანიებისგან. ასევე, სსიპ-ის −„აწარმოე საქართველოში“ დადგენილი რეგულაციები ვერ უზრუნველყოფს გრანტის გაცემის დადგენილი მაქსიმალური ლიმიტის დაცვას და ბენეფიციარს შესაძლებლობა ეძლევა, თავი აარიდოს დადგენილ ლიმიტს და შვილობილი კომპანიების დაფუძნებით, პროექტით ისარგებლოს შეუზღუდავად.
ყოველივე ზემოაღნიშნული ვერ უზრუნველყოფს საბიუჯეტო სახსრებით გაცემული გრანტების ეკონომიური, გამჭვირვალე და სამართლიანი განაწილების პრინციპების დაცვას.
გაცემული გრანტებით მიღწეული შედეგების შეფასება
შემოწმებული რვა ორგანიზაციიდან ექვსს არ შეუფასებია მიღწეული შედეგები, რის გამოც შეუძლებელია გაანალიზდეს, კონკრეტულად რა მოცულობით შეუწყო ხელი 2017−2019 წლებში გრანტის სახით დახარჯულმა საბიუჯეტო სახსრებმა საქართველოს მთავრობის მიერ დამტკიცებული 2017−2020 წლებისათვის ქვეყნის ძირითადი მონაცემებისა და მიმართულებების დოკუმენტით გათვალისწინებული მიზნების მიღწევას.
კომენტარები