ერთადერთი ვალუტა, რომელთან მიმართებაშიც დოლარი უფასურდება, ქართული ლარია – სად არის ძაღლის თავი დამარხული?

ანი დვალიშვილი

თურქეთმა მოახერხა ის, რისი მოხერხებაც, საუბედუროდ, საქართველოს ხელისუფლებამ ვერ შეძლო. უკრაინის პორტებიდან, რუსების მიერ დატყვევებული მარცვლეული, შავი ზღვის გავლით, სწორედ თურქეთში შევა, იქიდან კი დანარჩენ მსოფლიოში გადანაწილდება. საუბარი მილიონობით კი არა, მილიარდობით დოლარზეა და საქართველოს ხელისუფლებამ, ბევრი მიზეზის გამო, უბრალოდ ვერ გაბედა, ხმამაღლა ეთქვა, შუამავლის როლს ვიკისრებო. ჰოდა, ახლა ასეული მილიონობით დოლარი თურქეთის ჯიბეში წავა და მერე რა, რომ ევროპამ და ამერიკამ ეს განსაკუთრებულად არ მოიწონეს, სამაგიეროდ, აღნიშნული შეთანხმება ყველაზე მეტად სწორედ თურქეთის ეკონომიკას დაეტყობა და წაადგება.

ახლა ერთი პარადოქსის შესახებ. მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, დოლარი ყველა ვალუტასთან მიმართებაში, ყოველდღიურად მყარდება და ერთადერთი, ვიმეორებთ – ერთადერთი ვალუტა, რომელთან მიმართებაშიც დოლარი უფასურდება, ქართული ლარია. სად არის ძაღლის თავი დამარხული? საქმე ის გახლავთ, რომ ხელისუფლებამ აუკრძალა ეროვნულ ბანკს საფინანსო საქმეებში ჩარევა და ბანკი არანაირ ინტერვენციას აღარ ახორციელებს. ზაფხულის დადგომასთან და შესაბამისად, ტურისტების შემოსვლასთან ერთად, მოთხოვნა გაიზარდა ეროვნულ ვალუტაზე. უცხოელები ხარჯავენ დოლარს, ევროს (ეს ორი ვალუტა ერთმანეთს გაუთანაბრდა და ესეც ისტორიაში პირველად მოხდა) და სჭირდებათ ლარი. ჰოდა, ბაზარზე ქართული ვალუტის დეფიციტია და როგორც კი ეროვნული ბანკი ლარის გაყიდვას დაიწყებს, ჩვენი ვალუტა სხვების მსგავსად, დოლართან მიმართებით გაუფასურდება. ამიტომაც არის, რომ ხელისუფლებამ, რომელსაც ეროვნული ბანკის შიდა საქმეებში ჩარევის უფლება არ აქვს, არაოფიციალურად აუკრძალა ლარის გატანა ბაზარზე და სანამ დეფიციტი ისეთი არ იქნება, რომ კომერციული ბანკები რეზერვების გახსნას არ დაიწყებენ, მანამდე გამყარება გაგრძელდება.

სწორედ ამიტომ, არ არის უცნაური ის, რომ ლარის გამყარების მიუხედავად, არ იზრდება მისი მსყიდველუნბარიანობა, ანუ ფასები არ კლებულობს და არც დაიკლებს, იმიტომ, რომ კურსი ხელოვნირად არის დაჭერილი და თუ შეიძლება მოატყუო მოსახლეობა, ვერ მოატყუებ საერთაშორისო ბაზარს. რაოდენ პარადოქსულიც არ უნდა იყოს, ლარის გამყარება არ მოსწონთ ემიგრანტებს, მათ, ვისაც სეხსი საქართველოში აქვთ და ვალუტას ევროპიდან აგზავნიან. თუ აქამდე ათას დოლარად თუ ევროდ, საქართველოში 3300 ლარის შეძენა შეიძლებოდა, ახლა ეს ციფრი ლამის 500 ლარით ნაკლებია და ემიგრანტებს მეტის გამოგზავნა უწევთ. სამაგიეროდ, გადასახურდავებელ ჯიხურებზე ძალიან ლამაზად ჩანს გამყარებული ლარი და… ხელისუფლება არაფრის შეცვლას არ აპირებს. მითუმეტეს, ხმამაღლა უკმაყოფილებას არავინ გამოთქვამს და ჩვენთან ხომ ასეა, თუ არ გააგონებ ხელისუფალს, რაიმეს ცვლილების მოლოდინი არ უნდა გვქონდეს.

როგორც ვივარაუდეთ, ქართული ხილი რუსულ ბაზარზე უკვე დაიძრა და გლეხები ბედს არ უჩივიან. ოპოზიცია ამაზე ხმას ვერ იღებს, რადგან იცის, მოსახლეობის რისხვას დაიმსახურებს, რადგან ევროკავშირის წევრ ქვეყნებზე, ქართული ხილის წილი რუსეთთან შედარებით, 10%-იც არ არის, რაც ძალიან, ძალიან დაბალი ციფრია. მთავარი მიზეზი იმისა, რის გამოც ქართულ პროდუქციას ევრობაზარზე უჭირს, გამკაცრებული მოთხოვნები და უდიდესი კონკურენციაა. რუსულ ბაზარზე კი… ახლა, რუსეთში ის მდგომარეობაა, მთავარია რამე შევიდეს და იყიდება პრაქტიკულად ყველაფერი, მითუმეტეს, ქართული ხილი, რომელსაც არაფერი დაეწუნება და სათანადოდ შეფუთული და გაპრიალებული თუ არ არის, რუსი მყიდველი ამის გამო უარს არ ამბობს. სწორედ ეს იცის ოპოზიციამ, რომ გლეხებს სანაცვლოდ ვერაფერს შესთავაზებს, ვერ აიძულებს, ათი ტონა ატამი ულამაზესად ჩააწყოს ყუთებში, ან სათითაოდ შეფუთოს, ან ცალკე მარკირება გაუკეთოს და თან სერთიფიკატებიც ააკრას. სადაც უფრო მარტივია და იხდიან, ქართული ხილიც იქ მიდის. ჰო, გლეხებისთვის ცუდი ის არის, კახეთში საზამთროს 15-20 თეთრად რომ იხვეწებიან და აქ 50 თეთრზე ნაკლები მაინც არ ღირს. რატომღაც გვგონია, რომ ესეც კონკურენციის სააგენტომ უნდა დაალაგოს და სეზონურ ხილზე მაინც, თუნდაც 100%-ზე მეტის ნამატი არ დაუშვას.

ხილზე საუბარი ტყუილად არ დაგვიწყია. ქართველ ფერმერებს იმის იმედიც აქვთ, რომ შემოდგომაზე, მთიდან ჩამორეკილი წვრილფეხა თუ მსხვილფეხა პირუტყვის დიდი ნაწილიც სწორედ რუსეთში წავა და არა არაბულ ბაზარზე. სანქციების გამო, რუსეთი მთლიანად ადგილობრივ პროდუქტზეა დამოკიდებული და მისი რესურსები ამოუწურავი რომ არ არის, თავადაც აღიარებენ, თუმცა იქვე ამბობენ, რომ მსოფლიოს აუცილებლად დაუდგება იმ პროდუქტების პრობლემა, რომლის მთავარი მიმწოდებელი სწორედ რუსეთი იყო და ამ პროდუქტებში ხორცი ნამდვილად არ იგულისხმება.

ზოგადად, რუსული ბაზარი სულ უფრო მიმზიდველი ხდება საქართველოსთვის და ეს იმიტომ, რომ ევროპულისგან განსხვავებით, იქ ქართულ პროდუქციასაც იცნობენ და რაც მთავარია, არ არის გასავლელი ძალიან ბევრი ბარიერი და არ არის შესაგროვებელი ძალიან ბევრი საბუთი, რათა პროდუქტი ქვეყნიდან გავიდეს. პარალელურად, ოფიციალური სტატისტიკით, ტურიზმის შემოსავლის ლამის 70% სწორედ რუსეთის მოქალაქეებზე მოდის და ხელისუფლებებმა რაც არ უნდა გააკეთონ, მოსახლეობის დამოკიდებულება ამ მიმართულებით სხვაგვარად იცვლება – კარგად იხდის ტურისტი, ე.ი. მას ეროვნება არ აქვს. და ეს ყველაფერი იმ გაჭირვების ბრალია, რომელსაც მოსახლეობა წლებია განიცდის და ხელისუფლება ამას ვერანაირად ვერ შეცვლის, სანამ გლეხები არ იქნებიან დამოკიდებული მხოლოდ მოსავალზე, ტურიზმის სფეროში ჩართული ადამიანები – მხოლოდ სეზონზე. ხალხს მუდმივი სამუშაო სჭირდება, ის სამუშაო, რომელსაც ყველა ხელისუფლება ჰპირდება, მაგრამ არსად ჩანს!